BẠCH CHỈ (Angelica dahurica (Fisch. ex Hoffm.) Benth. et Hook.f.)

BẠCH CHỈ Có tên khoa học Angelica dahurica (Fisch. ex Hoffm.) Benth. et Hook.f. Thuộc họ Hoa tản Apiaceae. Còn có tên gọi hương bạch chỉ, phong hương.

Là cây thân thảo, sống lâu năm, cao 1 - 1,5m. Thân rỗng, đường kính 2 - 3 cm. Mặt ngoài thân có màu tím hồng. Rễ phình thành củ dài, mọc thẳng, đôi khi phân nhánh. Lá to, có cuống dài, phát triển thành bẹ rộng ôm lấy thân, phiến lá xẻ 2 - 3 lần hình lông chim, thùy trứng dài 2 - 6cm, rộng 1 - 3cm, mặt trên lá có lông tơ. Cụm hoa tán kép mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá. Hoa mẫu trắng có 5 cánh cong lên ở đầu. Quả bé hình bầu dục hoặc hơi tròn, dài 6mm, có 4 cánh mỏng. Thường dùng rễ để làm thuốc.

Theo y học cổ truyền:

Bạch chỉ có vị cay, tính ôn, vào các kinh Phế, Vị. Đại tràng. Có tác dụng tán phong, trừ thấp, thông kinh, chỉ thống (giảm đau), tiêu thũng, bài nùng (trừ mủ). Thường được dùng làm thuốc hạ sốt, giảm đau, chữa cảm cúm, sốt xuất huyết, nhức đầu, đau răng, đau bụng kinh, đau nhức xương khớp. viêm tuyến vú, mụn nhọt mưng mủ, chấn thương phần mềm. bỏng, rắn độc cắn...Liều dùng 5 - 10g.

Một số bài thuốc thường dùng:

Chữa cảm cúm, nhiễm vi rus (sốt, nhức đầu, đau mình mẩy, đau cơ khớp...):

• Bạch chỉ, Xuyên khung lượng bằng nhau, tán thành bột mịn, trộn đều. Ngày uống 3 - 4 lần, mỗi lần 2 - 3g.

Chữa đau nửa đầu:

• Bạch chỉ, Tế tân, Thạch cao, Nhũ hương. Các vị lượng bằng nhau, tán thành bột mịn, thổi vào mui. Dau đầu bên trái thổi vào mũi phải và ngược lại.

Chữa mụn nhọt mưng mủ:

• Bạch chỉ, Đương quy, Gai bồ kết, mỗi thứ 7g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần uống trong ngày.

Chữa viêm tuyến vú:

• Bạch chỉ 6g, Bồ công anh 12g, Gai bồ kết 12g, Cam thảo dây 6g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần uống trong ngày.

Chữa đau bụng kinh:

• Bạch chỉ 6g, Củ gấu chế 12g, Ích mẫu 12g. Cam thảo dây 6g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần uống trong ngày.

Chữa đau răng, sâu răng:

• Bạch chỉ tán thành bột mịn, chấm vào lỗ răng sâu hoặc xia vào chân răng đau.
• Bạch chỉ, Phèn chua phi. Hai vị lượng bằng nhau, tán thành bột mịn, chấm vào lỗ răng sâu hoặc xỉa vào chân răng đau.

• Chữa hôi miệng (nha chu viêm):

• Bạch chỉ 6g, Lá lốt 10g. Sắc lấy nước ngậm nhiều lần trong ngày.
• Bạch chỉ 30g, Xuyên khung 30g. Tán thành bột mịn. viên với nước chảo thành viên bằng hạt ngô. Ngày ngậm 2 - 3 viên.

Chữa đau nhức do chấn thương:

• Bạch chỉ 6g, cây Cối xay 20g. Cam thảo dây 6g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần uống trong ngày.
• Bạch chỉ 20g, Huyết giác 20g, tán thành bột mịn, trộn với rượu thành bánh, dùng lá Năng hoặc là cây Đại bảng đắp lên vùng bị chấn thương.

Chữa sau để ít sữa:

• Bạch chỉ 12g. Mộc thông 101, Sinh địa 16g, Chân giò lớn 1 cái. Các vị thuốc trên đem hầm với giò heo, chia nhiều lần, ăn thịt và nước.

Chú ý: người âm hư sinh nội nhiệt có các triệu chứng ra mồ hỏi trộm ban đêm, lòng bàn tay, bàn chân khô nóng, da dẻ khô ráp... không nên dùng.

________________________

Đọc thêm: Dự án: Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ xây dựng mô hình trồng cây Bạch chỉ (Angelica dahurica) thương phẩm có giá trị cao theo hướng GACP - WHO tại tỉnh Phú Thọ