Cỏ sữa lá lớn và lá nhỏ: Công dụng và cách sử dụng trong điều trị bệnh

Cỏ sữa là một loại dược liệu quý trong Đông y với khả năng điều trị các bệnh lý phổ biến như viêm da, tiêu chảy và lở ngứa. Ở Việt Nam, có hai loại cỏ sữa được sử dụng phổ biến là cỏ sữa lá lớn (Euphorbia hirta L.) và cỏ sữa lá nhỏ (Euphorbia thymifolia L.), cùng thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Đặc điểm và phân bố

Cả hai loại cỏ sữa đều mọc hoang dại ở các vùng đất ẩm ướt, thường được thu hái khi cây bắt đầu ra hoa để có được dược tính cao nhất. Cỏ sữa lá lớn có thân mọc thẳng, cao khoảng 20-25 cm, lá mọc đối hình bầu dục hoặc hình mác, cụm hoa hình cầu mọc ở kẽ lá. Cỏ sữa lá nhỏ, ngược lại, có thân và cành mảnh mai, mọc tỏa rộng trên mặt đất, lá nhỏ hơn và có màu đỏ tím.

Thành phần hóa học

Cỏ sữa lá lớn chứa nhiều hợp chất sinh học có lợi như:

• Triterpen: Taraxerol, taraxeron, cycloartenol.
• Flavonoid: Quercitrin, isoquercitrin.
• Acid phenolic: Acid galic, acid egalic.

Các thành phần này có tác dụng dược lý trong việc kháng khuẩn, kháng viêm và hỗ trợ tiêu hóa.

Tác dụng dược lý

1. Kháng lỵ và kháng khuẩn: Cỏ sữa lá lớn có khả năng ức chế các loại vi khuẩn gây bệnh lỵ, đặc biệt là các chủng Shigella và các vi khuẩn gây nhiễm khuẩn đường ruột. Nghiên cứu đã chứng minh rằng cỏ sữa có tác dụng tương đương với tân dược như emetin hydrochloride.

2. Chống viêm và giảm co thắt ruột: Các hợp chất có trong cỏ sữa giúp giảm viêm và co thắt ruột, giúp làm dịu các triệu chứng của viêm ruột và tiêu chảy.

3. Hạ đường huyết: Cỏ sữa lá lớn đã được chứng minh có tác dụng làm hạ đường huyết, giúp điều hòa lượng đường trong máu.

Công dụng trong y học cổ truyền

Theo Đông y, cỏ sữa lá lớn có vị cay, chua, tính mát, hơi có độc và quy vào kinh phế, bàng quang, đại tràng. Dưới đây là một số công dụng phổ biến của loại cây này:

1. Chữa mụn nhọt, lở ngứa

• Cỏ sữa tươi hoặc khô (200-300g) sắc nước đặc để tắm rửa, xoa xát vào chỗ bị ngứa, lở. Hoặc phối hợp với bồ công anh, kim ngân hoa, ké đầu ngựa mỗi vị 10-12g để sắc uống.

2. Trị lỵ, tiêu chảy

• Cỏ sữa tươi (100g) hoặc khô (10-12g) sắc uống.
• Hoặc phối hợp với hoàng liên, hoàng đằng, rau sam để tăng hiệu quả điều trị.

3. Lợi tiểu, trị tiểu buốt, tiểu ra máu

• Sử dụng cỏ sữa phối hợp với râu mèo, kim tiền thảo, thông thảo (mỗi vị 12g) để sắc uống.

4. Thông sữa, trị tắc tia sữa sau sinh

• Phối hợp cỏ sữa với thông thảo và ý dĩ để sắc uống, giúp thông tia sữa và tăng cường lượng sữa cho phụ nữ sau sinh.

5. Chữa viêm phế quản mạn tính

• Dùng cỏ sữa khô (12g) kết hợp với cát cánh, trần bì và cam thảo để sắc uống.

Lưu ý khi sử dụng

Mặc dù cỏ sữa có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cần thận trọng khi sử dụng, đặc biệt là phụ nữ mang thai. Cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Cỏ sữa lá nhỏ

Cỏ sữa lá nhỏ có tác dụng tương tự như cỏ sữa lá lớn, nhưng nổi bật hơn trong việc điều trị các bệnh về tiêu hóa ở trẻ em và phụ nữ sau sinh. Cỏ sữa lá nhỏ thường được dùng trong điều trị:

• Tiêu chảy, đại tiện phân xanh ở trẻ em.
• Tắc sữa, viêm tuyến vú, băng huyết ở phụ nữ sau sinh.

Đọc thêm: Cỏ sữa lá nhỏ (Euphorbia thymifolia L.) - Công dụng và Cách sử dụng

Nghiên cứu khoa học

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của cỏ sữa trong việc kháng khuẩn, kháng viêm và hỗ trợ tiêu hóa. Các hoạt chất trong cỏ sữa, như flavonoid và triterpen, đã được xác định là có tác dụng mạnh trong việc điều trị các bệnh lý liên quan đến tiêu hóa và nhiễm khuẩn.

Kết luận

Cỏ sữa là một trong những thảo dược quý của y học cổ truyền với nhiều công dụng trong điều trị bệnh. Từ chữa viêm da, mụn nhọt, đến hỗ trợ điều trị các bệnh lý tiêu hóa như tiêu chảy, viêm ruột, cỏ sữa đóng vai trò quan trọng trong các bài thuốc dân gian. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân theo liều lượng và hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả.