A Ti Sô (Cynara scolymus)

Vị thuốc: A Ti Sô

Tên Latin: Cynara scolymus

Tên Pinyin: Juyu

Tên tiếng Hoa: 菊芋

Tính vị: Vị ngọt, hơi đắng, tính mát

Quy kinh: Vào kinh can và đởm

Hoạt chất: caffeic acid, caffeoylquinic acids, caryophyllene, chlorogenic acid, cyanidol glucosides, cynaragenin, cynarapicrin, cynaratriol, cynarin, cynarolide, decanal, eugenol, ferulic acid, flavonoids, folacin, glyceric acid, glycolic acid, heteroside-B, inulin, isoamerboin, lauric acid, linoleic acid, linolenic acid, luteolin glucosides, myristic acid, neochlorogenic acid, oleic acid, palmitic acid, phenylacetaldehyde, pseudotaraxasterol, scolymoside, silymarin, sitosterol, stearic acid, stigmasterol, and taraxasterol.

Dược năng: Chống lão hóa, giải độc, hạ mỡ máu, mát gan, lợi tiểu,

Liều Dùng: 10 - 20g (khô), 100 - 500g (tươi)

Chủ trị:

Thanh can, lọc máu, tả hỏa, giải độc, nhuận can, giúp tái tạo tế bào, hạ cholesterol, trị lở miệng do can nhiệt, mụn nhọt. Lợi sữa cho phụ nữ có con nhỏ.

Cây Actisô – Cynara scolymus– Asteraceae

Tên khác: Artichaut (Pháp), Artichoke (Anh)

Tên khoa học: Cynara scolymus L., Asteraceae(họ Cúc).

Mô tả cây: Cây thảo cao cỡ 1 m, thân ngắn, thẳng cứng có khía dọc, phủ lông trắng. Lá to dài, mọc so le, cuống lá to và ngắn. Ở gốc, phiến lá xẻ thùy lông chim 2-3 lần, phiến lá ở ngọn cây gần như nguyên. Mặt trên lá màu xanh lục, mặt dưới có nhiều lông trắng mịn. Cụm hoa hình đầu ở ngọn cành, gồm nhiều hoa hình ống màu lam tím đính trên 1 đế hoa nạc có đường kính 5-6 cm. Gốc đế hoa được bao bởi nhiều lá bắc đầu nhọn, mọng nước. Cây được tái sinh bằng hạt hoặc bằng chồi con.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Lá (Folium Cynarae scolymi) được thu hái quanh năm, rọc lấy phiến lá, rửa sạch rồi dùng tươi hoặc phơi, sấy khô. Thu hái lá quanh năm (khoảng 10-15 ngày cắt lấy các lá trưởng thành một lần) đến khi thu hoạch hoa thì chặt bỏ cây và trồng cây con mới.

Cụm hoa đầu (Flos Cynarae scolymi) được hái lúc chưa nở, dùng tươi hoặc khô.

Thành phần hóa học: Lá chứa các dẫn xuất acid mono-caffeoylquinic (acid chlorogenic, 3-caffeoylquinic…); các dẫn xuất acid di-caffeoylquinic (cynarin, 1,5-dicaffeoylquinic…); flavonoid (cynarosid, scolymosid). Cynarin và acid chlorogenic được xem là hoạt chất chính của Actisô. Cụm hoa chứa inulin, protid, lipid, đường, khoáng (Mn, P, Fe), vitamin (A, B1, B2, C).

Công dụng và cách dùng: Actisô được làm thuốc bảo vệ gan, giải độc gan, lợi tiểu, lợi mật và hạ lipid máu.

Lá Actisô được dùng dưới dạng thuốc sắc, nấu cao hoặc có thể bào chế dưới nhiều dạng khác nhau (viên, ống uống, sirô, trà…). Hoa Actisô thường dùng tươi làm thực phẩm và dùng khô làm trà. Dân gian còn dùng rễ và thân