Cây dứa dại: Tác Dụng và Cách Dùng Cây Dứa Dại Trong Y Học Cổ Truyền

Cây dứa dại

Tên gọi khác: Dứa rừng, Dứa gai, Dứa núi.

Tên khoa học: Pandanus tectorius Sol.

Họ: Dứa dại (danh pháp khoa học: Pandanaceae)

Mô tả dược liệu dứa dại

1. Đặc điểm và Hình ảnh cây dứa dại

Dứa dại có chiều cao từ 3 – 4m, lá mọc ở đầu nhánh. Mép lá gai sắc nhọn, hình bản, chiều dài khoảng 1 – 2m. Bông mo có màu trắng, mọc đơn độc và có mùi thơm đặc trưng. Quả hình trứng, màu vàng cam, có cuống, bề mặt quả sần sùi.

2. Bộ phận dùng

Rễ, hoa, quả, lá và đọt non của cây đều có thể được sử dụng để làm thuốc.

3. Phân bố

Dứa dại phân bố nhiều Myanmar, Thái Lan, Ấn Độ, Campuchia, Trung Quốc và Việt Nam. Loài thực vật này ưa sống ở những vùng đất có độ mặn cao như dọc bờ ngòi nước mặn, bờ bụi ven biển,…

4. Thu hái – sơ chế

• Có thể thu hái lá, đọt non và rễ của cây quanh năm. Nếu dùng rễ chỉ thu hoạch những rễ bám đất, không nên dùng rễ nằm sâu dưới đất. Sau đó đem về thái mỏng, sấy và phơi khô dùng dần.

• Quả nên thu hái vào mùa đông, có thể dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.

5. Bảo quản

Bảo quản nơi khô ráo và thoáng mát.

6. Thành phần hóa học

Khi chưng cất lá bắc và hạt phấn hoa của dứa dại, người ta thu được những thành phần hóa học sau: Nước thơm, hương liệu, 70% tinh dầu (methyl ether, benzyl benzoate, benzyl acetate, benzyl salicylate, linalool, benzyl alcohol, aldehyde,… 

Vị thuốc dứa rừng (dứa dại)

1. Tính vị

• Quả có vị ngọt, tính bình.

• Rễ có vị ngọt nhạt, tính mát.

• Đọt có vị ngọt, tính hàn.

• Hoa có vị ngọt, tính lạnh.

2. Quy kinh

Đọt cây dứa rừng quy vào kinh Bàng quang, Tiểu trường, Phế và Tâm.

3. Tác dụng dược lý của quả dứa rừng

– Tác dụng của quả dứa dại theo Đông Y:

• Quả có tác dụng cường tâm, phá tích trệ, ích huyết, giải độc rượu, bổ tỳ vị và tiêu đờm.

• Đọt có tác dụng lương huyết, sinh cơ, thanh nhiệt, tán nhiệt độc, sinh cơ và chỉ huyết.

• Hoa có tác dụng trừ thấp nhiệt, thanh nhiệt, cầm tiêu chảy do nhiệt độc và lợi thủy.

• Chủ trị: Sỏi thận, cảm sốt, viêm đường tiết niệu, thấp khớp, lòi dom, đinh râu, ho,…

– Tác dụng của quả dứa dại theo nghiên cứu hiện đại:

• Chưa có nghiên cứu.

4. Cách dùng – liều lượng

Có thể dùng dứa dại ở dạng sắc uống hoặc dạng đắp ngoài. Nếu dùng uống, bạn nên sử dụng theo liều lượng như sau:

• Quả dứa rừng: 30 – 40g/ ngày

• Đọt non cây dứa rừng: 20 – 30g/ ngày

• Rễ cây dứa rừng: 10 – 15g/ ngày

Bài thuốc trị bệnh từ lá, rễ, quả, hạt và thân cây dứa dại

1. Bài thuốc trị đau nhức do chấn thương

• Chuẩn bị: Rễ dứa dại.

• Thực hiện: Đem giã nát và đắp lên chỗ bị thương, sau đó cố định lại. Thay băng 1 lần/ ngày.

2. Bài thuốc trị chứng xơ gan cổ trướng và phù thũng

• Chuẩn bị: Cỏ lưỡi mèo và rễ cỏ xước mỗi vị từ 20 – 30g, rễ dứa rừng 30 – 40g.

• Thực hiện: Sắc uống, dùng 1 thang/ ngày.

3. Bài thuốc trị ho do cảm mạo

• Chuẩn bị: Hoa dứa rừng 4 – 12g hoặc dùng quả dứa rừng 10 – 15g.

• Thực hiện: Đem sắc nước uống, dùng liên tục cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.

4. Bài thuốc trị chứng phù thũng, tiểu buốt, tiểu ra sỏi, máu,…

• Chuẩn bị: Thân non của cây dứa dại 15 – 20g.

• Thực hiện: Sắc uống, dùng thay nước trà hằng ngày.

5. Bài thuốc trị chân tay vật vã, nóng, người bồn chồn

• Chuẩn bị: Cỏ bấc đèn 6g, xích tiểu đậu 30g, búp tre 15 cái và đọt non của cây dứa dại 30g.

• Thực hiện: Sắc lấy nước uống.

6. Bài thuốc trị vết loét sâu gây hoại tử xương

• Chuẩn bị: Đọt dứa dại.

• Thực hiện: Giã và đắp vào vết thương. Bài thuốc này có tác dụng hút mủ và tăng tốc độ hồi phục vết thương.

7. Bài thuốc trị chân tay lở loét lâu ngày

• Chuẩn bị: Đậu tương và đọt non của cây dứa rừng, các vị bằng lượng nhau.

• Thực hiện: Đem giã nát và đắp vào chỗ lở loét. Thực hiện hằng ngày để chống nhiễm trùng và làm liền vết loét.

8. Bài thuốc trị bệnh lòi dom (bệnh trĩ)

• Chuẩn bị: Rễ và đọt non của cây dứa dại.

• Thực hiện: Giã và đắp lên búi trĩ liên tục trong vòng 30 ngày.

9. Bài thuốc giúp bổi bổ sức khỏe

• Chuẩn bị: Quả dứa rừng.

• Thực hiện: Thái lát mỏng và ngâm rượu uống.

10. Bài thuốc trị bệnh tiểu đường, tiểu buốt và đục

• Chuẩn bị: Quả dứa rừng khô 20 – 30g.

• Thực hiện: Thái nhỏ và hãm với nước uống thay trà.

11. Bài thuốc trị bệnh viêm gan do siêu vi

• Chuẩn bị: Nhân trần, quả dứa dại, cốt khí củ mỗi vị 12g, cam thảo 4g, ngũ vị tử 6g, trần bì và diệp hạ châu mỗi vị 8g.

• Thực hiện: Đem sắc với 1 lít đun còn 450ml. Mỗi lần dùng 150ml, ngày dùng 3 lần, nên uống thuốc khi bụng đói.

12. Bài thuốc trị chứng say nắng và cảm nắng

• Chuẩn bị: Quả dứa rừng 10 – 15g.

• Thực hiện: Sắc uống.

13. Bài thuốc trị mắt sinh màng mộng khiến khả năng nhìn suy giảm

• Chuẩn bị: Quả dứa dại.

• Thực hiện: Đem ngâm với mật ong, mỗi ngày ăn 1 quả. Sử dụng liên tục trong vòng 1 tháng.

14. Bài thuốc trị chứng kiết lỵ

• Chuẩn bị: Quả dứa rừng 30 – 60g.

• Thực hiện: Sắc uống.

15. Bài thuốc trị cảm nóng và nhức đầu

• Chuẩn bị: Lá duối, cỏ mần trầu, lá sắn dây và lá tre mỗi vị 20g, rau má 40g và lá dứa dại 30g.

• Thực hiện: Đem sắc uống, ngày dùng 2 lần.

16. Bài thuốc trị mẩn ngứa, viêm da

• Chuẩn bị: Sâm đại hành và dây tơ hồng xanh mỗi vị 40g, vòi voi, rau má, bồ công anh và cỏ chỉ thiên mỗi vị 20g, lá dứa dại 20 – 30g.

• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

17. Bài thuốc trị cảm lạnh

• Chuẩn bị: Tỏi, gừng và hành mỗi vị 20g, lá dứa dại 30g.

• Thực hiện: Sắc lấy nước uống và dùng khi thuốc còn nóng. Sau khi uống thuốc nên đắp kín chăn để người ra mồ hôi.

18. Bài thuốc trị thấp khớp

• Chuẩn bị: Cà gai leo, bồ công anh, củ dứa rừng, lá lốt mỗi vị 20g, lá dứa dại 30g, cỏ xước 40g.

• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang cho đến khi hết triệu chứng đau nhức.

19. Bài thuốc trị viêm gan, xơ gan, cổ trướng, mất ngủ

• Chuẩn bị: Rễ cây dứa rừng.

• Thực hiện: Mỗi lần dùng 30g sắc uống, ngày dùng 2 lần.

20. Bài thuốc giúp thông tiểu và trị chứng tiểu ra sỏi

• Chuẩn bị: Rễ dứa thơm 15g, rễ dứa dại 12g và đọt non dứa dại 20g.

• Thực hiện: Dùng sắc uống hằng ngày.

21. Bài thuốc trị chứng nước tiểu vàng, nóng, tiểu dắt và ít

• Chuẩn bị: Cam thảo na, trần bì và cỏ mần trầu mỗi vị 6g, mã đề 8g, rễ dứa dại, râu ngô và rau dừa nước mỗi vị 20g.

• Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước, chia thành 2 lần uống và dùng hết trong 1 ngày.

22. Bài thuốc trị viêm đường tiết niệu

• Chuẩn bị: Cam thảo nam và trạch tả mỗi vị 12g, rễ cây dứa rừng, kim ngân hoa và ý dĩ nhân mỗi vị 16g.

• Thực hiện: Dùng các vị sắc lấy nước uống.

23. Bài thuốc chữa phù thũng

• Chuẩn bị: Hậu phác 12g, rễ dứa dại, rễ si, hoắc hương, vỏ cây đại (sao vàng), tía tô, hương nhu và rễ cau non mỗi vị 8g.

• Thực hiện: Cho các dược liệu vào ấm, sắc lấy nước uống.

24. Bài thuốc trị xơ gan và cổ trướng

• Chuẩn bị: Thân cây ráy gai và quả dứa rừng mỗi vị 200g, rễ cỏ xước, vỏ cây quao nước, lá cối xay, vỏ cây vọng cách và lá trâm bầu mỗi vị 50g.

• Thực hiện: Đem sắc uống.

25. Bài thuốc trị ho và giải nhiệt

• Chuẩn bị: Quả dứa dại 50g, nếu dùng quả tươi thì dùng 200g.

• Thực hiện: Sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.

26. Bài thuốc trị viêm gan mãn tính

• Chuẩn bị: Chó đẻ răng cưa 50g và quả dứa rừng 100g.

• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày cho đến khi bệnh thuyên giảm.

27. Bài thuốc trị sỏi thận

• Chuẩn bị: Kim tiền thảo 18g, hạt chuối hột 12g và hạt dứa dại 15g.

• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

28. Bài thuốc chữa viêm tinh hoàn và bệnh trĩ

• Chuẩn bị: Hạt dứa dại 60g.

• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

29. Bài thuốc trị sỏi thận

• Chuẩn bị: Cỏ bợ, ngải cứu và đọt non của cây dứa rừng mỗi vị 20g.

• Thực hiện: Đem giã nát, lọc lấy nước và thêm đường vào uống.

30. Bài thuốc trị đinh râu

• Chuẩn bị: Lá đinh hương và đọt non của cây dứa dại mỗi vị 40g.

• Thực hiện: Giã nát và dùng đắp ngoài.

31. Bài thuốc trị tiểu buốt có kèm máu

• Chuẩn bị: Mầm rễ cỏ gừng và đọt non cây dứa dại mỗi vị 20g.

• Thực hiện: Sắc uống và dùng hết trong ngày.

Lưu ý khi dùng cây dứa dại chữa bệnh

• Hầu hết các bộ phận của cây dứa rừng đều có tính lạnh, do đó nên thận trọng khi dùng cho người có tỳ vị hư hàn.

Cây dứa dại được áp dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh – đặc biệt là bài thuốc trị sỏi thận. Tuy nhiên tác dụng thu nhỏ kích thước sỏi của vị thuốc này chưa thực sự được chứng minh trên phương diện khoa học. Vì vậy bạn nên tham vấn y khoa trước khi thực hiện để phòng ngừa những rủi ro không đáng có.

Kết Luận

Cây dứa dại là một thảo dược quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ đúng liều lượng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Hãy tận dụng lợi ích của cây dứa dại một cách thông minh và cẩn trọng.

Lợi Ích Của Cây Dứa Dại

Cây dứa dại (Pandanus tectorius Sol.), còn gọi là dứa rừng, dứa gai hay dứa núi, là một loại thảo dược quý trong y học cổ truyền. Các bộ phận của cây như rễ, hoa, quả, lá và đọt non đều có nhiều công dụng chữa bệnh. Dưới đây là những lợi ích nổi bật của cây dứa dại:

1. Giải Nhiệt và Tiêu Viêm

Dứa dại có tính mát, giúp làm mát cơ thể và giảm viêm nhiễm. Lá và hoa dứa dại thường được sử dụng để làm trà hoặc nước sắc giúp hạ sốt, giải nhiệt.

2. Lợi Tiểu

Dứa dại có tác dụng lợi tiểu, giúp loại bỏ độc tố qua đường nước tiểu. Điều này rất hữu ích trong việc điều trị các bệnh về đường tiết niệu, tiểu buốt và tiểu ra máu.

3. Hỗ Trợ Điều Trị Bệnh Gan

Quả và rễ dứa dại có tác dụng bảo vệ và phục hồi tổn thương của tế bào gan. Chúng giúp tăng cường chức năng gan, điều trị viêm gan và xơ gan.

4. Cường Tâm và Bổ Tỳ Vị

Quả dứa dại có tác dụng cường tâm, giúp tăng cường chức năng tim và cải thiện tuần hoàn máu. Ngoài ra, dứa dại còn có tác dụng bổ tỳ vị, giúp tiêu hóa tốt hơn và giảm triệu chứng đầy hơi, khó tiêu.

5. Chữa Sỏi Thận

Dứa dại được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để điều trị sỏi thận. Mặc dù tác dụng này chưa được nghiên cứu khoa học chứng minh rõ ràng, nhưng nhiều người đã sử dụng và thấy hiệu quả.

6. Điều Trị Bệnh Trĩ

Rễ và đọt non của cây dứa dại có tác dụng giảm đau, giảm sưng và hỗ trợ điều trị bệnh trĩ. Các bài thuốc từ dứa dại giúp làm dịu các triệu chứng và tăng cường sức khỏe của hệ thống mạch máu vùng hậu môn.

7. Giải Độc Rượu

Quả dứa dại có tác dụng giải độc rượu, giúp giảm các triệu chứng say rượu và bảo vệ gan khỏi tác hại của cồn.

8. Hỗ Trợ Điều Trị Ho và Cảm Cúm

Hoa và quả dứa dại có tác dụng trị ho, giảm các triệu chứng cảm cúm và tăng cường sức đề kháng.

9. Điều Trị Các Vết Loét và Nhiễm Trùng Ngoài Da

Dứa dại có tác dụng làm lành vết thương, giảm sưng tấy và ngăn ngừa nhiễm trùng. Các bộ phận của cây dứa dại có thể được giã nát và đắp lên vết thương hoặc vết loét để thúc đẩy quá trình hồi phục.

Cây dứa dại là một thảo dược quý với nhiều lợi ích sức khỏe, đặc biệt trong y học cổ truyền. Việc sử dụng đúng cách và đúng liều lượng sẽ mang lại hiệu quả tối ưu. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng cây dứa dại để điều trị bệnh.