Kỹ Thuật Trồng, Chăm Sóc, Thu Hái, Sơ Chế Và Bảo Quản Ích Mẫu Theo Tiêu Chuẩn GACP-WHO

I. Giới Thiệu Chung

Ích mẫu (Leonurus japonicus Houtt.) là một loại dược liệu quý được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền và hiện đại ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới. Cây ích mẫu có tác dụng chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, máu ứ trệ, viêm thận, phù thũng, mề đay, và nhiều bệnh lý khác. Để đảm bảo chất lượng dược liệu ích mẫu phục vụ cho ngành y học, việc nuôi trồng và thu hái theo tiêu chuẩn GACP-WHO là rất cần thiết.

II. Nguyên Tắc Và Tiêu Chuẩn GACP-WHO

1. Tiêu Chuẩn GACP-WHO Là Gì?

GACP-WHO là viết tắt của Good Agricultural and Collection Practices for Medicinal Plants (Thực hành tốt nuôi trồng và thu hái dược liệu theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới). Tiêu chuẩn này được ban hành để đảm bảo chất lượng, an toàn và hiệu quả của dược liệu.

2. Nguyên Tắc Cơ Bản Của GACP-WHO

• Chọn vùng trồng: Vùng trồng phải có điều kiện tự nhiên phù hợp, không bị ô nhiễm. Đất trồng và nguồn nước phải được kiểm nghiệm để đảm bảo không có các yếu tố độc hại.
• Nguồn giống và nguyên liệu làm giống: Phải đảm bảo nguồn giống sạch, đúng chủng loại, không bị nhiễm bệnh. Nếu tự sản xuất giống cần có hồ sơ ghi chép đầy đủ quá trình sản xuất.
• Quản lý phân bón và thuốc bảo vệ thực vật: Sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật đúng chủng loại, liều lượng và thời điểm, ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc sinh học.
• Thu hoạch và sơ chế: Thu hoạch đúng thời điểm, xử lý và bảo quản dược liệu ngay sau khi thu hái để đảm bảo chất lượng.

III. Kỹ Thuật Trồng Cây Ích Mẫu

1. Lựa Chọn Vùng Trồng

Vùng trồng tốt nhất cho cây ích mẫu là các vùng đất phù sa, đất thịt nhẹ, nhiều mùn, thoát nước tốt. Đặc biệt, vùng trồng phải có đủ ánh sáng và không bị ô nhiễm bởi các hóa chất độc hại.

2. Thời Vụ Trồng

Cây ích mẫu có thể trồng quanh năm nhưng tốt nhất là vào vụ đông xuân (từ giữa tháng 10 đến giữa tháng 11) và vụ xuân hè (từ giữa tháng 1 đến giữa tháng 2).

3. Kỹ Thuật Trồng

• Làm đất: Đất cần được cày bừa kỹ, nhặt sạch cỏ dại, lên luống cao từ 20 - 25 cm.
• Gieo hạt: Hạt giống được gieo thẳng vào luống, sau đó phủ kín một lớp đất mỏng. Sau khoảng 5 - 7 ngày, hạt sẽ nảy mầm. Cần giặm tỉa để đảm bảo mật độ khoảng 30 - 35 cây/m².
• Bón phân: Sử dụng phân vi sinh hoặc phân chuồng đã ủ hoai mục. Bón phân theo ba đợt chính: sau khi gieo 30 ngày, 50 ngày và 65 ngày. Lượng phân bón cụ thể cho mỗi đợt tùy thuộc vào độ sinh trưởng của cây.

IV. Chăm Sóc Và Quản Lý Sâu Bệnh

1. Làm Cỏ, Tưới Nước

• Cần định kỳ làm cỏ, xới xáo, đặc biệt trong thời kỳ cây còn nhỏ. Ích mẫu là cây ưa ẩm nhưng không chịu úng, do đó cần tưới nước đều đặn, đặc biệt là trong giai đoạn mới trồng.

2. Quản Lý Sâu Bệnh

• Rệp hại lá: Sử dụng phương pháp thủ công như ngắt bỏ cành lá bị rệp, hoặc phun thuốc sinh học như Trebon 10 EC hoặc Exin 2.0 SC.
• Bệnh héo thân: Tăng cường chăm sóc, vệ sinh đồng ruộng, sử dụng các biện pháp sinh học để phòng trừ.

V. Thu Hoạch, Sơ Chế Và Bảo Quản

1. Thu Hoạch

• Thu hoạch khi cây đang nở rộ hoa từ 70 - 80%, thân và lá không bị nhiễm bệnh, không bị dập nát.
• Cắt toàn bộ phần trên mặt đất, tránh để dược liệu bị hấp hơi, nhũn lá, phải có bạt lót dưới để tập kết dược liệu khi bốc xếp.

2. Sơ Chế

• Dược liệu được rửa sạch, loại bỏ tạp chất, cắt thành từng đoạn rồi phơi hoặc sấy khô. Khi phơi cần đảm bảo dược liệu khô đều, không bị nấm mốc.

3. Bảo Quản

• Dược liệu khô được đóng gói trong bao nilon, bên ngoài là bao dứa dày, bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, độ ẩm dưới 13%. Dược liệu có thể bảo quản được từ 2 - 3 năm nếu điều kiện tốt.

VI. Hướng Dẫn Ghi Chép Và Quản Lý Sổ Sách

Việc ghi chép và quản lý sổ sách trong quá trình trồng, chăm sóc và thu hái dược liệu là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng và khả năng truy xuất nguồn gốc của dược liệu theo tiêu chuẩn GACP-WHO.

VII. Kết Luận

Kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái, sơ chế và bảo quản cây ích mẫu theo tiêu chuẩn GACP-WHO là quy trình toàn diện nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả của dược liệu. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này không chỉ góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn nâng cao giá trị kinh tế của dược liệu Việt Nam.

Nếu bạn quan tâm và muốn tìm hiểu chi tiết hơn về các hướng dẫn và tiêu chuẩn trong việc trồng, chăm sóc, thu hái, sơ chế và bảo quản cây ích mẫu theo tiêu chuẩn GACP-WHO, bạn có thể tải tài liệu đầy đủ dưới đây:

Tải Tài Liệu Đầy Đủ Tại Đây