Kỹ Thuật Trồng, Chăm Sóc, Thu Hái, Sơ Chế Và Bảo Quản Xuyên Khung Theo Tiêu Chuẩn GACP-WHO

I. Giới Thiệu Về Cây Xuyên Khung

Xuyên khung (Ligusticum striatum) là một loài thực vật có giá trị dược liệu cao, được sử dụng trong y học cổ truyền để chữa các bệnh như nhức đầu, hoa mắt, cảm mạo, phong thấp, nhức mỏi, và các bệnh phụ nữ sau khi sinh bị rong huyết kéo dài. Trong y học hiện đại, hoạt chất tetramethylpyrazin có trong Xuyên khung còn được nghiên cứu để điều trị một số bệnh liên quan đến tuần hoàn máu.

Việc trồng và thu hái Xuyên khung theo tiêu chuẩn GACP-WHO giúp đảm bảo chất lượng dược liệu, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và phát triển bền vững nguồn dược liệu.

II. Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Cây Xuyên Khung

1. Lựa Chọn Vùng Trồng

• Độ cao: Nên trồng ở độ cao từ 1.800m trở lên so với mực nước biển.
• Nhiệt độ: Trung bình năm từ 15-20°C, nhiệt độ tối đa 33°C, tối thiểu -2°C.
• Lượng mưa: Hàng năm từ 1.500-2.000mm, độ ẩm từ 70-90%.
• Đất trồng: Đất thịt nhẹ, nhiều mùn, tầng canh tác dày, độ pH từ 6,5-7,5. Không trồng ở đất nặng hoặc nhiều sỏi đá, độ dốc quá lớn và thiếu ánh sáng.

2. Thời Vụ Trồng

• Thời vụ trồng tốt nhất vào tháng 2 hàng năm.

3. Kỹ Thuật Sản Xuất Giống

• Hom giống: Lấy từ cây mẹ cao trên 1m, có nhiều đốt, khi thu hom chọn những cây hoa đã tàn, lá vàng úa.
• Chuẩn bị giống: Sau khi thu hoạch dược liệu (tháng 11-12), thân hom được bó thành từng bó nhỏ và bảo quản trong nhà hoặc hang núi. Đến tháng 1-2, cắt cây giống thành từng đoạn ngắn 3cm, mỗi đoạn có một mắt mầm.
• Lượng giống: 1ha cần khoảng 400-500kg hom giống.

4. Kỹ Thuật Làm Đất

• Vệ sinh đồng ruộng, dọn dẹp tàn dư của vụ trước, phơi ải đất để hạn chế mầm mống sâu bệnh.
• Lên luống cao 25-30cm, bề rộng 90-110cm, luống được đánh theo đường đồng mức, san phẳng mặt luống.
• Khoảng cách giữa các luống là 30cm, phân thành từng lô với khoảng cách rãnh giữa các lô rộng 50-70cm để tránh dòng nước phá vỡ luống.

5. Kỹ Thuật Trồng

• Mật độ: 20.000 cây/1.000m², khoảng cách 20x25cm/cây.
• Đặt hom: Đặt hom nghiêng với mặt đất khoảng 30 độ, hướng mầm ngủ lên trên để tiện chăm sóc và thu hoạch.
• Tránh tiếp xúc trực tiếp: Không để hom tiếp xúc trực tiếp với phân bón.

6. Kỹ Thuật Bón Phân

• Lượng phân bón cho 1.000m²: 2 tấn phân hữu cơ ủ hoai mục, 32kg đạm urê, 50kg lân supe, 20kg kali sunfat và 100kg tro bếp.
• Cách bón: Bón lót trước khi trồng, bón thúc chia thành 4 lần trong suốt quá trình sinh trưởng.

7. Kỹ Thuật Chăm Sóc

• Tưới ẩm: Cần tưới ẩm thường xuyên để cây mọc mầm nhanh và đều.
• Làm cỏ: Thường xuyên làm cỏ, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi cây sinh trưởng chậm.
• Tỉa thưa: Khi cây cao 10-15cm, tỉa bớt những khóm mầm mọc dày, chỉ để lại 2-3 thân to khỏe.

III. Quản Lý Sâu Bệnh

Áp dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc GACP-WHO.

1. Sâu Hại

• Sâu xám: Thường gây hại vào tháng 2 và tháng 3, cắn đứt ngang mầm Xuyên khung. Sử dụng Basudin để xử lý đất hoặc thuốc trừ sâu sinh học như E70, Exin 2.0SC.
• Rệp xanh: Gây hại trên lá non, thường xuất hiện vào đầu mùa mưa. Sử dụng thuốc trừ sâu sinh học hoặc các loại thuốc trong danh mục cho phép như Sherpa 25EC, Vithoxam 350SC.

2. Bệnh Hại

• Bệnh thối củ: Do nấm Rhizoctonia solani, Fusarium solani gây ra. Sử dụng thuốc phòng trừ như Daconil 75 WG, Score 250 ND.
• Bệnh gỉ sắt: Do nấm Hemileia vastatrix gây ra, xuất hiện từ tháng 9. Sử dụng thuốc phòng trừ như Anvil 5 SC, Daconil.

IV. Thu Hoạch, Sơ Chế Và Bảo Quản

1. Thu Hoạch

• Thời điểm: Sau 11-12 tháng trồng, vào tháng 11-12 khi cây đã già, lá ngả màu vàng.
• Cách thu hoạch: Cắt bỏ lá (cách củ 5cm), đào lấy củ, giũ sạch đất và tàn dư.

2. Sơ Chế

• Rửa sạch: Loại bỏ tạp chất, cắt bỏ phần thân, rễ phụ và phân loại củ.
• Phơi hoặc sấy: Đảm bảo độ ẩm ≤ 13%. Sấy ở nhiệt độ 40-55°C hoặc phơi trên sân bê tông có trải bạt.

3. Đóng Gói Và Bảo Quản

• Đóng gói: Túi đóng gói gồm hai lớp, lớp trong cùng là túi polyethylen, lớp ngoài cùng là bao tải dứa.
• Bảo quản: Kho chứa dược liệu phải sạch sẽ, thông thoáng, không bị ô nhiễm. Dược liệu được đặt trên palet, cách tường và sàn khoảng 20-30cm.

V. Kết Luận

Kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái, sơ chế và bảo quản Xuyên khung theo tiêu chuẩn GACP-WHO là quy trình toàn diện giúp đảm bảo chất lượng và hiệu quả của dược liệu. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng mà còn góp phần phát triển bền vững ngành dược liệu Việt Nam.

Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết hơn về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái, sơ chế và bảo quản cây Xuyên khung theo tiêu chuẩn GACP-WHO, bạn có thể tải tài liệu đầy đủ dưới đây:

Tải Tài Liệu Đầy Đủ Tại Đây