Mạch nha có Công dụng, tác dụng gì

Mạch nha còn gọi di đường, mạch nha, đường dẻo, đường mạch nha, Maltose. Người ta lấy mạch nha hay cốc nha (lúa mạch hay lúa gạo) ngâm ủ cho nảy mầm, xay bỏ vỏ trấu, hòa ít nước, lọc và cô lại thành kẹo mạch nha; hoặc rắc bột mạch nha hay cốc nha lên cháo gạo, ngô và tiểu mạch, để qua đêm, lọc lấy nước trong và cô lại. Mạch nha chứa đường maltose là chủ yếu, ngoài ra có glucose, fructose và protein. Đường mạch nha hoặc kẹo mạch nha có độ quánh dẻo, màu vàng ngà, trong, độ ngọt thấp hơn đường saccharose và glucose, dễ tiêu hoá.

Theo Đông y, mạch nha vị ngọt, tính ấm; vào Tỳ, Vị, Phế. Công dụng điều vị hoà trung, an thai chỉ thống, bổ hư, nhuận phế, sinh tân, chỉ khái, nhuận tràng. Dùng tốt cho người cơ thể suy nhược, đau do loét dạ dày tá tràng, viêm khí phế quản, ho khan đờm dính, táo bón. Ngày dùng 30 - 60g; có thể hòa tan trong canh, nước sắc hoặc hãm trà thuốc.

Xin giới thiệu 6 bài thuốc và thực đơn chữa bệnh có kẹo mạch nha.

Bài 1 - Mạch nha sa nhân thang: Mạch nha 20g, sa nhân 2g. Sa nhân sắc lấy nước, hoà mạch nha vào nước sắc, uống. Dùng tốt cho phụ nữ mang thai doạ sảy.

Bài 2 - Tiểu kiến trung thang: Quế chi 8g, bạch thược 16g, chích thảo 8g, sinh khương 12g, đại táo 4 quả, mạch nha 40g. Các vị thuốc đem sắc, gạn bỏ bã, cho mạch nha vào, hòa tan, uống nóng 3 lần trong ngày. Tác dụng ôn trung, bổ hư, hoãn cấp chỉ thống. Chữa chứng tỳ vị hư hàn gây đau bụng, thích chườm nóng, người mệt mỏi, ngủ ít, ăn kém, sắc mặt xanh, chất lưỡi nhạt, mạch huyền tế sáp.

Bài 3 - Đại kiến trung thang: Can khương 8g, nhân sâm 8 -12g, di đường 40 - 80g, thục tiêu 4-6g. Sắc 2 nước thuốc bỏ bã, cho mạch nha vào, chia uống ấm 2 lần. Ôn trung bổ hư, giáng nghịch chỉ thống. Chữa trung dương suy nhược, âm hàn nội thịnh, đau lạnh nhiều ở vùng ngực tim, nôn ọe, không ăn uống được, cả người đều đau, cự án, rêu lưỡi trắng trơn, mạch tế khẩn, chân tay lạnh, mạch phục hoặc nghe trong bụng tiếng óc ách.

Bài 4 - Gà hầm mạch nha thục địa: Gà mái 1 con, mạch nha 100g, thục địa 50g. Gà làm sạch bỏ ruột, cho mạch nha, thục địa vào trong bụng gà, thêm ít gia vị hầm cách thủy nhỏ lửa, chia ăn vài lần trong ngày. Món này rất tốt cho người bệnh lao phổi khái huyết, viêm khí phế quản mạn, ho khan dài ngày, đau do loét dạ dày tá tràng.

Bài 5 - Nước ép củ cải mạch nha: Nước ép củ cải trắng 100ml, mạch nha 15 - 20g. Cả hai thứ chưng cách thủy cho sôi và tan đều, uống. Dùng tốt cho người bị ho gà, ho dài ngày do viêm khí phế quản mạn...

Bài 6 - Chè mạch nha can khương đậu xị: Đậu xị 30g, can khương 15g, mạch nha 150g. Đậu xị, can khương nấu với 1.000 lít nước, lọc bỏ bã cho mạch nha vào nấu tiếp thành món chè. Chia 3 lần uống trong ngày. Dùng tốt cho người bị viêm khí phế quản do phong hàn, ho nhiều đờm dai dẳng.

Kiêng kỵ: Người thấp nhiệt, đầy tích, không tiêu, nôn thổ không nên dùng.

TS. Nguyễn Đức Quang