Tác dụng của vị thuốc Hạt Trắc Bách còn gọi Bá Tử Nhân

Thông tin vị thuốc Hạt trắc bách còn gọi bá tử nhân, là nhân hạt phơi hay sấy khô của cây Trắc bách: Thuya orientalis L. [Biota orientalis (L) Endl.], họ Hoàng đàn (Cupressaceae). Hạt thu hái vào mùa thu hay đông; phơi khô, sát bỏ vỏ ngoài lấy nhân. 

• Thành phần hóa học: Hạt có chứa hơn 25 % lipid toàn phần, cơ bản là loại trung tính (97,5%). Ngoài ra còn có có 0,6% saponosid.

Theo Đông y, hạt trắc bách vị ngọt, tính bình; vào tâm can tỳ. Tác dụng dưỡng tâm an thần, nhuận tràng thông tiện. Dùng cho người hồi hộp lo âu, đánh trống ngực, mất ngủ (tâm qúy thất miên), đại tiện táo bón.

• Liều dùng và cách dùng: ngày dùng 9 - 15g sắc; bằng cách nấu, hầm, rang chiên, xào.

Bài thuốc có hạt trắc bách

1. Trị thiếu máu, tinh thần hoảng hốt, mất ngủ, hồi hộp tim đập mạnh, hay nằm mê, trí nhớ suy giảm: Hạt trắc bách 20g, thục địa 20g, mạch môn đông 12, câu kỳ tử 12g, đương quy 12g, phục thần 12g, huyền sâm 12g, cam thảo 4g, xương bồ 4g. Sắc uống.
2. Người hồi hộp, ngủ ít do máu không nuôi dưỡng tim: Hạt trắc bách 16g, toan táo nhân 16g, ngũ vị tử 8g, viễn chí 8g. Sắc uống.
3. Dưỡng tâm an thần: Bá tử nhân 500g, đương quy 500g. Tất cả nghiền chung thành bột mịn, luyện với mật, làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g.
4. Dùng cho các chứng bệnh do âm hư, ra nhiều mồ hôi: Hạt trắc bách 16g, cù mạch 16g, ngũ vị tử 8g, bán hạ 12g, mẫu lệ 12g, đảng sâm 12g, ma hoàng căn 12g, bạch truật 12g. Tất cả nghiền thành bột mịn, trộn với cùi thịt quả đại táo, làm thành hoàn hoặc sắc uống.
5. Nhuận tràng, thông đại tiện. Dùng cho người âm hư, người già và phụ nữ sau khi đẻ bị táo bón: Hạt trắc bách 12g, tùng tử nhân (nhân hạt quả thông) 12g, hoả ma nhân (hạt cây gai dầu) 12g. Tất cả nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn hoặc sắc uống.

Dược thiện có hạt trắc bách

1. Dùng cho các bệnh nhân loạn nhịp tim, đánh trống ngực hồi hộp, lo âu, mất ngủ quên lẫn: Tim lợn 1 quả, hạt trắc bách 30g. Tim bóc màng rửa sạch, rạch mở cho bá tử nhân vào, khâu buộc lại, hầm cách thủy cho chín nhừ. Khi ăn cho thêm gia vị phù hợp.
2. Dùng cho bệnh nhân loạn nhịp tim đánh trống ngực hồi hộp, lo âu, mất ngủ, quên lẫn, táo bón trường diễn: Hạt trắc bách 10 - 15g, gạo tẻ 100g, mật ong liều lượng thích hợp. Hạt trắc bách giã đập, nấu với gạo đã vo sạch thành cháo. Sau khi cháo chín cho mật ong khuấy đều, đun sôi lăn tăn là được.
3. Thuốc dưỡng nhan cho phụ nữ: Hạt trắc bách 30g, cúc hoa 30g. Các vị sao khô tán mịn, để sẵn. Mỗi lần dùng 14 - 18g. Hòa với nước nóng, thêm mật ong vào khuấy đều.
4. Dùng cho bệnh nhân thận hư, rụng tóc, làm mọc tóc, tóc dài mượt: Hạt trắc bách 100g, hồ đào nhục 100g. Các vị tán mịn, trộn đều. Mỗi lần uống 9g với nước sôi (có thể thêm đường), uống sau bữa ăn.

Kiêng kỵ: Người có đàm thấp, bị tiêu chảy không dùng hạt trắc bách.

TS. Nguyễn Đức Quang (Theo suckhoedoisong.vn)