Vị thuốc ba kích (Radix Morindae): Dùng vị thuốc bổ thận tráng dương, giảm đau lưng
Ba kích (Radix Morindae officinalis) là rễ của cây ba kích hay dây ruột gà (Morinda officinalis How), họ cà phê (Rubiaceae). Ba kích thuộc loại cây thảo, leo bằng tua quấn, dài hàng mét. Thân non màu tím, có lông, sau nhẵn.
Tác dụng của ba kích
Vị thuốc ba kích (Radix Morindae) là rễ củ của cây ba kích. Rễ có thể đào quanh năm, nhưng tốt nhất vào hai mùa Thu và Đông. Đào về rửa sạch đất cát, phơi hay sấy khô, khi gần khô thì đập dẹt rồi lại phơi tiếp tới khi thật khô.
Theo Đông y: Ba kích có vị cay ngọt, tính hơi ấm; đi vào kinh Thận; có tác dụng ôn thận trợ dương, mạnh gân cốt, khử phong thấp. Dùng chữa liệt dương, phong thấp, cước khí, gân cốt yếu mềm, lưng gối đau mỏi.
Dân gian thường dùng ba kích như một vị thuốc bổ trí não và tinh khí; dùng để chữa các bệnh liệt dương, sớm xuất tinh, di mộng tinh, phụ nữ kinh nguyệt không đều. Ngoài ra, còn dùng làm thuốc chữa đau nhức do phong thấp.
Kiêng kỵ: Người âm hư, hỏa thịnh, đại tiện táo bón không nên dùng.
Bài thuốc chữa đau lưng
- Cách thứ nhất: Dùng độc vị rễ ba kích (đã bỏ lõi) 10g, sắc nước uống thay trà trong ngày.
- Cách thứ hai: Ba kích 10g, thục địa 10g, nhân sâm 4g, đỗ trọng 10g, ngưu tất 6g; sắc lấy nước, chia 3 lần uống trong ngày.
- Cách thứ ba: Rễ ba kích (bỏ lõi) 100g, thục địa 40g, đỗ trọng 30g; ngâm với 2 lít rượu trắng tốt, ít nhất một tháng; sau đó hàng ngày sử dụng 2-3 lần, mỗi lần 1 chén con (20ml).
Bài thuốc bổ thận tráng dương
Trong Đông y, ba kích là một vị thuốc bổ thận tráng dương, nên còn thường được sử dụng để phòng trị tình trạng yếu sinh lý:
- Chữa liệt dương do thận dương hư: Với những biểu hiện như rối loạn cương dương, tai ù, hay quên, lưng đau gối mỏi, sắc diện nhợt nhạt, tinh thần uể oải, người mệt mỏi, sợ lạnh, chân tay lạnh, tiểu tiện nhiều về đêm: Ba kích 12g, bổ cốt chỉ 6g; sắc nước uống trong ngày.
- Chữa hoạt tinh do thận dương hư: Ba kích 12g, ngũ vị tử 6g, nhâm sâm 8g (hoặc đảng sâm 16g), thục địa 16g, nhục thung dung 12g, mẫu lệ 12g, cốt toái bổ 12g; tất cả tán bột mịn, luyện với mật làm viên; ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 12g.
- Dược thiện bổ thận cố tinh, chữa di tinh và tảo tiết (xuất tinh sớm): Lòng gà 2-3 bộ, ba kích 15g; lòng gà làm sạch, thêm nước, cùng ba kích nấu canh ăn.
Lương y Hư Đan
