Đơn Mặt Trời (Excoecaria cochinchinensis Lour.)
Đơn Mặt Trời (Excoecaria cochinchinensis Lour.), còn gọi là đơn tía, thuộc họ Thầu dầu, là cây nhỏ cao khoảng 1m. Lá mọc đối, mặt trên xanh bóng, mặt dưới màu tía. Cây có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, khu phong trừ thấp, lợi tiểu và giảm đau, thường dùng để trị mụn nhọt, mẩn ngứa, tiêu chảy lỏng lâu ngày và đại tiện ra máu.
Tên khác: Đơn mặt trời, đơn tía
Tên khoa học: Excoecaria cochinchinensis Lour.
Họ: Euphorbiaceae (họ Thầu dầu)
Mô tả:
Cây nhỏ, cao khoảng 1 m. Lá mọc đối, hình bầu dục ngược thuôn, mặt trên màu lục bóng, mặt dưới màu tía, mép có răng cưa. Hoa mọc thành bông ở nách lá hoặc ở ngọn, cùng gốc hoặc khác gốc. Quả nang 3 mảnh, hạt hình cầu màu nâu nhạt. Cây ra hoa vào mùa hè.
Đặc điểm giải phẫu:
- Phần gân lá: Biểu bì trên và dưới có một lớp tế bào nhỏ xếp liên tục, mô dày gồm các đám tế bào hình trứng, mô mềm gồm các tế bào lớn không đều nhau, bó libe-gỗ hình cung.
- Phiến lá: Biểu bì trên và dưới gồm một hàng tế bào hình chữ nhật, dưới biểu bì trên là mô dậu gồm một hàng tế bào hình chữ nhật.
Đặc điểm bột dược liệu:
Bột lá có màu xanh nâu, mùi hắc nhẹ. Quan sát dưới kính hiển vi thấy mảnh mô mềm, mạch mạng, mạch xoắn đứng riêng lẻ hoặc trong các mô, bó sợi, tinh thể calci oxalat hình cầu gai.
Phân bố, sinh học và sinh thái:
Cây được trồng ở nhiều địa phương nước ta làm cây cảnh và lấy lá làm thuốc.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến:
- Bộ phận dùng: Lá (Folium Excoecariae)
- Thu hái: Có thể thu hái quanh năm, chủ yếu từ tháng 4 đến tháng 6, đặc biệt vào tháng 5 âm lịch.
- Chế biến: Lá được hái về, thái nhỏ, phơi khô hoặc sao vàng.
- Bảo quản: Để nơi khô ráo, đậy kín, tránh ẩm mốc.
Thành phần hóa học:
Flavonoid (kaempferol, quercetin, isoscutellarein), triterpenoid (acid arjunolic, acid oleanolic), coumarin (scopoletin), sterol, hợp chất phenol.
Tác dụng dược lý - Công dụng:
Thanh nhiệt giải độc, khu phong trừ thấp, lợi tiểu, giảm đau. Chủ trị: Mụn nhọt, mẩn ngứa, ban chẩn mày đay, tiêu chảy lỏng lâu ngày, đại tiện ra máu.
