Xương sáo, cây thạch đen, lương phấn thảo (Mesona chinensis)

Cây xương sáo còn gọi là cây thạch đen, lương phấn thảo.

Tên khoa học: Mesona chinensis Benth. Thuộc họ Hoa môi Lamiaceae (Labiatae).

A. Mô tả cây

Cây nhỏ, cao 40 - 60cm, lá mọc đối, hai mặt lá đều có lông, mép lá có răng cưa, dài 2 - 4cm. Hoa màu hồng nhạt, quả nhỏ hình trứng.

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Cây mọc hoang dại và được trồng nhiều ở vùng An Giang (Châu Đốc) để làm thuốc và nấu thạch đen dùng uống cho mát. Thu hái toàn cây, trừ bộ rễ. Mùa thu hoạch gần như quanh năm nhưng chủ yếu vào mùa mưa.

C. Thành phần hóa học

Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu, sơ bộ thấy có chất nhầy.

D. Công dụng và liều dùng

Nhân dân miền Nam hay dùng thân và lá xương sáo nấu thạch đen ăn cho mát.

Cách chế biến như sau: Thân lá xương sáo xay thành bột, thèm nước vào nấu kỹ, lọc lấy nước. Thêm ít bột sắn hay bột gạo vào, nấu cho sôi lại, để nguội được một thứ keo đặc nhưng mềm, màu đen gọi là lương phấn, để cho mau đông và dòn có khi người nấu còn thêm một ít nước tro (cacbonat kali) hay hàn the (borax).
 
Khi ăn, người ta thái miếng thạch đen này cho vào nước đường và nhỏ thêm nước thơm.
 
Còn dùng làm thuốc chữa cảm mạo, viêm khớp cấp, viêm thận, huyết áp cao, đái tháo đường. Ngày dùng 15 - 20g dưới dạng thuốc sắc.
 
(Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – GS. Đỗ Tất Lợi)