Thần Khúc (Massa Medicata Fermentata): Vị Thuốc Đông Y Hỗ Trợ Tiêu Hóa và Tăng Cường Sức Khỏe

Vị thuốc: Thần Khúc

Tên khác: Lục thần khúc (Liushenqu), Mạch khúc, Lục khúc

Tên Latin: Massa Medicata Fermentata

Tên Pinyin: Shenqu

Tên tiếng Hoa: 六神曲

Xuất xứ: Tề Dân Yếu Thuật

Tính vị: Vị cay, ngọt, tính ôn

Quy kinh: Vào kinh tỳ, vị

Hoạt chất: Tinh dầu, yeast, glucosides, chất béo, men lipaza, vitamin B

Dược năng: Tiêu thực, hành khí, kiện tỳ, dưỡng vị

Liều Dùng: 5 - 15g

Chủ trị:

Trị ăn không tiêu, lạnh bụng, trướng bụng, biếng ăn, đại tiện lỏng, lỵ.

Ghi chú: Thần khúc là một tổng hợp của nhiều dược vị làm thành, không phải là một vị thuốc từ cây cỏ hay động vật như các vị thuốc khác.

Tên gọi khác: Massa Fermentata

Tên khoa học: Massa medicata fermentata

Mô tả: 

Nguồn gốc: Thần khúc gồm nhiều vị thuốc phối hợp nhau, trộn lẫn bột mỳ hoặc bột gạo để gây mốc rồi đóng bánh phơi khô. Số vị có thể từ 4-5 vị lên đến 50 vị. Phần nhiều là những vị có tinh dầu như Thanh hao, Hương nhu, Hương phụ, Sơn tra, Thương nhĩ tử, Thiên niên kiện, Quế, Hậu phác, Trần bì, Bán hạ chế, Bạc hà, Sa nhân, Tô diệp, Kinh giới, Địa liền, Mạch nha,…

Tính vị:

• Vị ngọt, cay, tính ôn;

Quy kinh:

• Vào kinh Tỳ, Vị.

Thành phần hoá học chính:

• Chất men (yeast), amylase, vitamin B, protid, lipid, tinh dầu, glucosid, men lipase.

Tác dụng:

• Tiêu thực hòa vị.

Công dụng:

• Chữa ăn không tiêu, nôn, ỉa lỏng, lợi sữa, cảm mạo bốn mùa.

Cách dùng, liều lượng: 

• Ngày dùng 10-20g hoặc hơn dưới dạng thuốc bột, có khi phhối hợp với vào các thang thuốc như 1 vị thuốc.

Kiêng kỵ:

• Tỳ âm hư vị hỏa thịnh không nên dùng. Phụ nữ có thai không nên dùng.

Lục thần khúc còn có tên khác: thần khúc, xích khúc, lục khúc... Thần khúc (Massa medicata fermentata) là chế phẩm từ bột mì và các bột thuốc khác, trộn đều, ép khuôn, cho lên men.

Trong thần khúc có tinh dầu (volatile oil), các men rượu bia, protein, lipid và vitamin.

Theo Đông y, thần khúc vị ngọt, cay, tính ôn; vào kinh tỳ và vị, có tác dụng tiêu thực hóa tích, khai vị, kiện tỳ. Chữa các chứng thực tích, bụng đầy, ăn ít hoặc sôi bụng tiết tả, ứ tắc sữa. Liều dùng: 12 - 30g dưới dạng sắc, hãm, bột.

Sau đây là một số bài thuốc có thần khúc:

Tiêu thực hoá tích. Trị thức ăn tích trệ, bụng trướng, ăn không ngon.

Bài 1: thần khúc 1/2 - 1 miếng, hãm với nước đun sôi.

Bài 2: thần khúc 12g, mầm mạch 16g, gừng khô 4g, ô mai nhục 8g. Sắc uống.

Bài 3: thần khúc, thương truật, hậu phác, mạch nha mỗi loại 12g. Tán bột. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 3 - 6g

Kiện tỳ, trị tỳ hư, thức ăn tích trệ, tiêu chảy: thần khúc 12g, bạch truật 16g, chỉ thực 8g, mầm mạch 12g. Sắc uống.

Trị cam tích: dùng bài Tiêu cam lý tỳ thang: thần khúc 6g, tam lăng 2g; lô hội 0,2g; sử quân tử, thanh bì, cam thảo sống, hoàng liên, nga truật, trần bì mỗi loại 4g, binh lang 2g, mạch nha 6g. Sắc 3 lần, hợp lại, chia uống 3 lần trong ngày, nên dùng nước đăng tâm thảo và đại táo làm thang.

Một số dược thiện có thần khúc:

Thần khúc tán: thần khúc 30g, thục địa 15g, bạch truật 15g. Tất cả tán bột mịn. Ngày dùng 3 lần, mỗi lần 4g, uống với nước sôi hoặc nước gạo rang. Dùng cho người bị tiêu chảy, đau bụng quặn.

Thần khúc nhục quế tiểu hồi tán: thần khúc 10g, nhục quế 10g, tiểu hồi 5g. Các vị tán bột mịn. Mỗi lần uống 2g, ngày 2 - 3 lần. Thích hợp cho người hư hàn phúc thống (đau do viêm loét dạ dày tá tràng thể hư hàn), đau do lạnh bụng...

Bột mịn thần khúc trần bì cam thảo: thần khúc 10g, trần bì 10g, cam thảo 5g. Tất cả tán bột mịn, hòa với nước cháo hoặc nước hồ, nước gạo rang, uống. Dùng cho trẻ em nôn ói, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa.

Bánh canh thần khúc: bột mì 150g, thần khúc (tán mịn) 60g, nước gừng 90g, thịt dê 60g. Bột mì, bột thần khúc, nước gừng đem nhào bột cán thành sợi thô. Thịt dê thái lát, nấu dạng canh súp. Khi canh thịt dê chín, cho mì sợi vào, thêm tương mắm gia vị, nấu tiếp cho chín. Ăn khi đói, ngày 1 lần. Dùng tốt cho người cao tuổi tỳ vị hư nhược ăn kém, khó tiêu, hôi miệng, đầy trướng ợ hơi, gầy còm, suy nhược, hay bị nôn ói khi ăn.

Kiêng kỵ: Không dùng cho người viêm dạ dày đa toan.