Thiên Ma (Rhizoma Gasrodiae): Vị Thuốc Trấn Tĩnh và Giảm Đau Hiệu Quả

Vị thuốc: Thiên Ma

Tên Latin: Rhizoma Gasrodiae

Tên Pinyin: Tianma

Tên tiếng Hoa: 天麻

Tính vị: Vị ngọt, tính bình

Quy kinh: Vào kinh can

Hoạt chất: Gastrodin, gastrodioside, vanillyl alcohol, vanillin, alkaloids, vitamin A

Dược năng: Trấn tĩnh, giảm đau, chống co giật, giải phong (ở can), chỉ thống

Liều Dùng: 3 - 9g

Chủ trị:

- Trấn phong nhiệt ở can, trị nhức đầu, chóng mặt, co giật do phong nhiệt, dùng với Ngưu tất, Hoàng cầm

- Giải phong, trừ phong thấp, đau nhức, tê vùng lưng dùng với Tần giao, Khương hoạt

Kiêng kỵ:

- Tránh dùng quá liều

Tên thuốc: Rhizoma Gastrodiae.

Tên khoa học Gastrodia elata Blumo

Họ :  Lan (Orchidaceae)

Bộ phận dùng: thân củ (vẫn gọi là củ). Củ sắc vàng nhợt, trên tròn, dưới không nhọn, da nhăn; củ già nở tách ra, rắn chắc, to nhiều thịt, không có lỗ hổng, trong sáng là tốt, củ xốp nhẹ là xấu.

Thành phần hoá học: có chất dính, tro của rễ chứa Oxyd Calci, Oxyd Magiê.

Tính vị:  vị cay, tính ôn.

Quy kinh: Vào kinh Can.

Tác dụng: khu phong, trấn kinh.

Chủ trị: choáng đầu, hoa mắt, trúng phong, kinh giản, nói không rõ, bại liệt, các chứng phong hàn thấp tê.

- Can phong nội động biểu hiện như co thắt và co giật: Dùng  Thiên ma với Câu đằng và Toàn yết.

- Co thắt và co giật do uốn ván: Dùng  Thiên ma với Phòng phong, Thiên nam tinh và Bạch phụ tử trong bài Ngọc Chân Tán.

- Ðau đầu và hoa mắt do Can dương vượng: Dùng  Thiên ma với Câu đằng, Hoàng cầm và Ngưu tất trong bài Thiên Ma Câu Đằng Ẩm.

- Chóng mặt và hoa mắt do phong đờm bốc lên trên, do Tỳ kém và Can khí uất kết: Dùng  Thiên ma với Bán hạ, Bạch truật và Phục linh trong bài Bán Hạ Bạch Truật Thiên Ma Thang.

- Ðau nửa đầu và đau phần trước (trán): Dùng  Thiên ma với Xuyên khung trong bài Thiên Ma Hoàn.

- Ðau do phong thấp ngưng trệ (đau khớp): Dùng  Thiên ma với Nhũ hương và Toàn yết.

- Tê cứng chân tay do kinh lạc bị bế tắc: Dùng  Thiên ma với Đương qui và Ngưu tất.

Liều dùng: Ngày dùng 3 - 6g

Cách bào chế:

    Theo Trung Y:

- Lấy Thiên ma 1kg để vào trong một cái bình; lấy Tật lê 0,300 kg sao nóng đổ lên trên, đậy 3 lớp giấy cho kín trong 2 giờ rồi lấy Tật lê ra, sao lại đổ trên, đậy kín như trước. Làm như vậy 7 lần, dùng vải lau cho hết mồ hôi, thái nhỏ sấy khô tán bột dùng trị phong tê (Lôi Công Bào Chế Dược Tính Luận).

- Rửa sạch gói vào giấy, tẩm nước cho ướt, lùi vào lửa trấu mà nướng chín; lấy ra thái lát, tẩm rượu một đêm, sấy khô. Trị Can  kinh, phong hư (Bản Thảo Cương Mục).

Theo kinh nghiệm Việt Nam: Rửa sạch, để ráo, tẩm nhiều rượu, ủ 3 ngày đêm, mềm rồi bào, sấy nhẹ lửa cho khô.

Bảo quản: cần để nơi khô ráo vì dễ bị sâu, mọt, mốc. Nếu mốc mọt có thể sấy hơi diêm sinh. Bào chế rồi đậy kín.

Kiêng ky: Không dùng trong trường hợp âm hư và không phải trúng phong.