Trứng cuốc, mắc năm ngoa, con go, mang nam bo (Stixis elongata Pierre)

Cây Trứng cuốc Còn có tên là mắc năm ngoa (Viêntian), con go, mang nam bo (Thổ).

Tên khoa học: Stixis elongata Pierre. Thuộc họ Màn màn Capparidaceae.

A. Mô tả cây

Trứng cuốc là một loại cây bụi có cành vươn dài, nhẵn. Lá mọc so le, hình mác dài, phía đáy lá tròn, phiến lá dài 10 - 20cm, rộng 5 - 8cm, mặt trên nhẵn bóng, cứng dai, cuống to, dài 15 - 20mm, mặt trên có rãnh rộng. Hoa nhỏ màu trắng, mọc thành chùm ở kẽ lá. Quả hình trứng dài 36mm, đường kính 25 - 27mm, trên có điểm những chấm trắng gần như trứng con chim cuốc, do đó có tên cây trứng cuốc. Trong quả có một hạt thuôn dài.

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Trứng cuốc mọc hoang ở vùng rừng núi tại nhiều tỉnh nước ta. Thường thấy ở những nơi dãi nắng. Còn thấy mọc ở Malaixia, Miến Điện và Ấn Độ.
 
Mùa hoa vào các tháng 3 - 5, mùa quả vào các tháng 6 - 8. Nhân dân thường dùng rễ. Thu hái gần như quanh năm nhưng tốt nhất vào mùa thu, đông. Rửa sạch, thái mỏng phơi hay sấy khô. Có nơi còn dùng cả lá.
 
C. Thành phần hoá học

Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu.
 
D. Công dụng và liều dùng

Nhân dân một số vùng ở tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang dùng rễ cây trứng cuốc chữa đau nhức gân xương, thấp khớp. Ngày dùng 20 đến 30g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.
 
Một số nơi dùng lá uống thay chè.
 
Chú thích: Ngoài cây trứng cuốc nói trên, nhiều nơi người ta còn dùng các cây tôn nấm Stixis suaveolens Roxb. và cây Stixis flavescens Pierre thuộc cùng họ, có khi cùng với tên trứng cuốc, với cùng một công dụng. Lá của cây Stixis flavescens được dùng nấu nước uống thay chè. Lá cây Stixis suaveolens được dùng chữa bệnh về mắt.

Loài Stixis suaveolens
 
(Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – GS. Đỗ Tất Lợi)