Loài thực vật cộng sinh với kiến là vị thuốc quý, có trong sách đỏ ở Việt Nam
Cây tổ kiến, còn có các tên gọi khác là cây bí kỳ nam hoặc kỳ nam kiến (tên khoa học là Hydnophytum Formicarum), là một loài cây kỳ lạ xuất hiện tại các khu rừng ở các tỉnh phía Nam, nhất là các tỉnh Tây Nguyên như Gia Lai, Đắk Lắk, Kom Tum, Lâm Đồng và một số tỉnh khu vực Nam Bộ.
Loài cây thường này sống bám trên các cây thân gỗ lớn, có thân phình thành củ lớn, mặt ngoài sần sùi, thoạt nhìn trông như một "khối u" dị dạng xuất hiện trên thân cây chủ.
Hình thức bên ngoài của loài cây này kỳ quặc là vậy, còn phần bên trong của chúng thì thật sự là rùng rợn.
Bổ dọc “khối u” đó ra, những người “dị ứng” với côn trùng hẳn sẽ phải bổ ngửa với cảnh tượng hàng vạn con kiến và ấu trùng kiến bò lúc nhúc trong những đường hầm uốn lượn chằng chịt.
Nhìn kĩ bề mặt “khối u”, có thể thấy các cửa hang, là lối ra vào tổ của các chú kiến.
Cây tổ kiến thực sự là một tổ kiến theo đúng nghĩa đen của nó. Đây chính là một hình thức cộng sinh ít gặp gữa thực vật và côn trùng để tồn tại trong thiên nhiên.
Trong mối quan hệ đôi bên cùng có lợi này, cây cung cấp một “pháo đài” trú ẩn và nước cho kiến, trong khi kiến tha mùn và thải phân làm nguồn nuôi dưỡng cây, cũng như bảo vệ cây trước sự đe doạ của những vị khách không mời.
Cây bí kỳ nam thường chỉ mọc trên những thân cây, chúng không ăn bám vào cây khác như những cây sống ký sinh mà chúng chỉ bám dựa vào các hốc của thân cây để phát triển độc lập.
Khi lớn lên, nguồn dinh dưỡng đó không còn đáp ứng nổi nhu cầu, trong thân cây dân dần hình thành các lổ hang, đồng thời tiết ra những chất quyến rũ loài kiến đến làm tổ. Cuộc cộng sinh giữa kiến và cây bắt đầu từ lúc đó.
Sự liên kết đặc biệt giữa cây tổ kiến và loài kiến là kết quả của quá trình tiến hoá lâu dài, là một minh chứng cho sự kỳ diệu của thiên nhiên.
Trong hàng trăm năm qua, đồng bào dân tộc Tây Nguyên đã dùng cây ổ kiến như một vị thuốc chữa nhiều loại bệnh khác nhau.
Cây bí kỳ nam gồm 2 loại là cây bí kỳ nam lá rộng và cây bí kỳ nam lá hẹp với công dụng tương tự nhau, chỉ khác nhau về hình dáng.
Đây cũng là một loài cây được giới sưu tầm cây cảnh quốc tế ưa chuộng vì dáng vẻ kỳ lạ.
Ở Việt Nam, số lượng cây tổ kiến trong tự nhiên ngày cáng suy giảm do nạn phá rừng, khai thác quá độ, kèm theo tốc độ sinh trưởng chậm của loài cây này. Trong Sách Đỏ Việt Nam, chúng đã được đưa vào diện nguy cấp.
