Mô Hình Trồng Và Sơ Chế Dược Liệu Thiên Môn Đông Theo Tiêu Chuẩn GACP-WHO

Giới Thiệu Chung Về Dược Liệu Thiên Môn Đông

Thiên môn đông, có tên khoa học là Asparagus cochinchinensis (Lour.) Merr, là loại cây bụi leo sống lâu năm, cao từ 1 - 1,5 m. Dược liệu thiên môn đông được biết đến với những đoạn rễ dài từ 5 cm đến 18 cm, có đường kính từ 0,5 cm đến 1 cm. Dược liệu này có màu vàng nhạt hoặc trắng, cứng và dai, chứa nhiều chất nhầy và có vị hơi đắng. Thiên môn đông được sử dụng để điều trị các bệnh như đau đầu, chóng mặt, kinh phong ở trẻ em, uốn ván và động kinh.

Điều Kiện Phát Triển Của Cây Thiên Môn Đông

Cây thiên môn đông sinh trưởng tốt, ít sâu bệnh và rất phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của tỉnh Hải Dương. Từ năm 2019 đến 2020, Trung tâm Nghiên cứu Trồng và Chế biến Cây thuốc Hà Nội đã triển khai đề tài xây dựng mô hình trồng và sơ chế dược liệu thiên môn đông theo tiêu chuẩn GACP-WHO tại phường Sao Đỏ và Cộng Hòa (TP. Chí Linh). Đây là mô hình trồng dược liệu chất lượng cao, kết hợp với tiêu thụ sản phẩm hiệu quả, đáp ứng nhu cầu dược liệu thiên môn đông trong nước.

Kỹ Thuật Trồng Cây Thiên Môn Đông

• Thời gian trồng: Cây được trồng từ tháng 1/2019 và bắt đầu bật mầm sau khoảng 17 ± 3 ngày.
• Thời gian ra hoa: Sau khoảng 184 ± 11 ngày từ khi trồng, cây bắt đầu ra hoa với tỷ lệ sống đạt 94,69 ± 1,52%.
• Chiều dài thân chính: Sau 30 ngày trồng, chiều dài thân chính đạt 42,87 ± 6,57 đến 43,79 ± 6,21 cm, số nhánh đạt 3,2 ± 0,83 đến 3,3 ± 0,86 nhánh/cây. Sau 210 ngày trồng, chiều dài thân chính đạt khoảng 130,86 ± 12,90 cm và số nhánh đạt 17,7 ± 2,03 nhánh/khóm.
• Năng suất và chất lượng: Sau 20 tháng trồng, cây đạt năng suất 4,05 tấn/ha. Khi thu hoạch sau 24 tháng, năng suất tăng lên 4,81 tấn/ha, tỷ lệ dược liệu tươi/khô giảm từ 7,64 xuống 6,45. Số củ/khóm dao động trong khoảng 93,1 - 94,3 củ/khóm.

Quy Trình Sơ Chế Dược Liệu Thiên Môn Đông

1. Rửa Sạch: Thiên môn đông sau khi thu hoạch được rửa sạch đất và tạp chất bằng nước sạch.
2. Luộc Chín: Luộc thiên môn đông trong nồi nước sôi trong vòng 60 phút. Đảo nhẹ và kiểm tra thường xuyên để tránh luộc kỹ quá.
3. Bóc Vỏ Và Rút Lõi: Bóc sạch vỏ và rút toàn bộ lõi để thu được dược liệu tinh khiết.
4. Sấy Khô: Ban đầu sấy ở nhiệt độ 45 - 50°C, sau đó nâng dần nhiệt độ lên khoảng 55°C để dược liệu khô nhanh hơn. Hạn chế phơi nắng để tránh bụi bẩn và côn trùng.
5. Kiểm Tra Và Đóng Bao: Đảm bảo độ ẩm dược liệu ≤ 16%, sau đó đóng bao bì kín và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Kết Quả Kiểm Nghiệm

Dược liệu thiên môn đông sau khi sơ chế có hàm lượng asparagin đạt 1,82% và chất chiết được trong ethanol 50% đạt 91,7%. Hàm lượng các kim loại nặng như Cd, As, Hg và Cu đều nằm trong ngưỡng cho phép, đảm bảo theo tiêu chuẩn QCVN 8-2:2011/BYT. Đặc biệt, dược liệu không phát hiện dư lượng thuốc bảo vệ thực vật như Abamectin và Cipermethrin.

Liên Kết Tiêu Thụ Và Hiệu Quả Kinh Tế

Công ty TNHH MTV Dược liệu Xanh Nam Hà và Công ty Cổ phần Dược DIVA đã phối hợp cùng Trung tâm Nghiên cứu Trồng và Chế biến Cây thuốc Hà Nội xây dựng mô hình trồng và bao tiêu sản phẩm dược liệu thiên môn đông. Mô hình này đã góp phần hình thành vùng nguyên liệu ổn định, giúp doanh nghiệp tiếp cận gần hơn với người dân, đồng thời thúc đẩy việc ứng dụng các nghiên cứu khoa học vào thực tế sản xuất.

Kết Luận

Mô hình trồng và sơ chế dược liệu thiên môn đông theo tiêu chuẩn GACP-WHO tại Hải Dương đã mang lại hiệu quả cao, cả về chất lượng và năng suất. Việc xây dựng và phát triển mô hình này không chỉ giúp nâng cao giá trị kinh tế của cây dược liệu mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiêu thụ sản phẩm, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành dược liệu Việt Nam.