Quan tâm công tác bảo tồn, phát triển các loài dược liệu quí trên địa bàn tỉnh

Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà nguồn tài nguyên cây dược liệu đang bị cạn kệt, nhiều loại cây không còn khả năng tái sinh, một số loại cây có nguy cơ tuyệt chủng. Xác định rõ vấn đề đó thời gian qua Sở Khoa học và Công nghệ đã triển khai nhiều giải pháp cụ thể để bảo tồn và phát triển nguồn gen cây dược liệu sẵn có trong tự nhiên.

Thực tế cho thấy hiện nay, nguồn cung dược liệu của tỉnh chủ yếu dựa trên việc thu hái, khai thác từ tự nhiên, chưa chú trọng đến việc gieo trồng, tái sinh, dẫn đến nguy cơ suy giảm nhanh về số lượng, thành phần loài cây thuốc, cây dược liệu quý. Việc trồng, chế biến cây thuốc, cây dược liệu chủ yếu quy mô nhỏ lẻ, mang tính tự phát. Ngoài ra, trên địa bàn thiếu doanh nghiệp đầu tư chuỗi giá trị sản xuất, tiêu thụ sản phẩm dược liệu khiến hiệu quả kinh tế chưa cao.

Việc bảo tồn, phát triển nguồn gen cây dược liệu quý vẫn đang là điều mà các địa phương có thế mạnh mong muốn được thực hiện. Trong những năm qua, Sở Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học triển khai một số nhiệm vụ khoa học để bảo tồn, phát triển các loại cây dược liệu như đề tài: Nghiên cứu phát triển trồng dược liệu tỉnh Bắc Kạn do Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên thực hiện đã tiến hành điều tra một số cây dược liệu trong tự nhiên như Ba kích tím, Hà thủ ô đỏ, Dong riềng đỏ, Đẳng sâm, Ban la dính, Hoài sơn; Tiến hành nghiên cứu xác định được vùng trồng, loại cây dược liệu có năng suất, chất lượng tốt, thích hợp sản xuất hàng hóa và có thị trường tiêu thụ ổn định.

Dự án: Ứng dụng khoa học và công nghệ xây dựng mô hình trồng  và chế biến dược liệu (Hoài Sơn và Địa Hoàng) theo chuỗi giá trị tại Bắc Kạn do Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng công nghệ cao trong Nông lâm nghiệp (Trung tâm HACEN) - Trường Đại học Nông Lâm thực hiện dự án đã triển khai khảo sát và lựa chọn được các địa điểm xây dựng mô hình trồng Hoài Sơn và Địa Hoàng tại huyện Chợ Đồn. Đã xây dựng mô hình trồng Hoài Sơn 3 ha, năng suất mô hình 30,9 tấn/ha và Địa Hoàng 2 ha, năng suất đạt 9,6 tấn/ha. Hoàn thiện 02 quy trình kỹ thuật thâm canh dược liệu Hoài Sơn, Địa Hoàng. Dự án: Ứng dụng khoa học và công nghệ trồng và bao tiêu sản phẩm cây cà gai leo tại tỉnh Bắc Kạn đã xây dựng mô hình trồng cây cà gai leo diện tích 10ha; Tiến hành kiểm tra, phân tích các tiêu chuẩn về giới hạn kim loại nặng trong đất, nước tưới, nước sinh hoạt tại vùng xây dựng mô hình; Chuyển giao 01 quy trình kỹ thuật trồng trọt, thu hoạch, sơ chế và bảo quản dược liệu cà gai leo theo hướng GACP.

Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm sinh học, phân bố và khả năng phát triển cây Kim tuyến tại một số huyện của tỉnh Bắc Kạn do Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ tỉnh Bắc Kạn (nay Trung tâm Ứng dụng Khoa học - Công nghệ và Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng tỉnh Bắc Kạn). Đề tài đã điều tra, khảo sát, thu thập số liệu về điều kiện tự nhiên, điều kiện sinh thái, nơi sinh sống của cây Kim tuyến tại huyện Bạch Thông, huyện Chợ Đồn. Hoàn thiện kỹ thuật nhân giống cây Kim tuyến bằng phương pháp nuôi cấy mô, kỹ thuật giá thể ra cây sau nuôi cấy mô, kỹ thuật trồng cây Kim tuyến trong nhà lưới.

Tiến hành trồng thử nghiệm cây Kim tuyến trong nhà lưới; trồng thử nghiệm cây Kim tuyến nuôi cấy mô từ nhà lưới ra ngoài tự nhiên, trồng thử nghiệm cây Kim tuyến tự nhiên tại vườn nhà được. Phối hợp với Trung tâm kiểm nghiệm dược Quân đội phân tích các thành phần hóa học, xác định tên khoa học và tác dụng kháng khuẩn chống viêm của cây Kim tuyến. Các nhiệm vụ khoa học và công nghệ được triển khai đã góp phần bảo tồn, từng bước phát triển trồng, chế biến cây dược liệu theo chuỗi giá trị đồng thời nâng cao ý thức của người dân đối với việc khai thác các nguồn cây dược liệu ngoài tự nhiên. 

Tuy nhiên, để bảo tồn, phát triển cây dược liệu, thời gian tới cần phát triển bền vững nguồn tài nguyên dược liệu trên cơ sở sử dụng có hiệu quả tiềm năng, gắn với bảo tồn và khai thác hợp lý nguồn dược liệu tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và môi trường sinh thái, tỉnh cần phát triển dược liệu theo hướng sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, gắn sản xuất nguyên liệu với tiêu thụ sản phẩm xây dựng vùng trồng dược liệu gắn với công nghiệp chế biến; cơ cấu sản phẩm đa dạng, bảo đảm an toàn chất lượng, có khả năng cạnh tranh cao, đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng dược liệu trong nước và xuất khẩu. Ngoài ra, nhà nước cần hỗ trợ đầu tư và nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ trong việc bảo tồn nguồn gen, khai thác dược liệu tự nhiên, trồng trọt chế biến dược liệu và các sản phẩm dược liệu./.